Александра Хоменок

Отрывок из прозы “Італьянскае падарожжа”

ДЗЕНЬ ТОЙ САМЫ

Калі мама не мама

У адзінаццаць гадоў ты ведаеш пра смерць столькі ж, колькі пра жыццё, гэта значыць а-ні-чо-га. І калі пашанцавала, ты бачыў мёртвымі суседскага ката, хамяка свайго аднакласніка ці ўласную бабулю. Да апошняй цябе падвялі хіба на хвіліну, каб не ламаць традыцыю. І нават не прымушалі браць яе за руку альбо цала- ваць у празрыстую шчаку. Карацей, гэта не лічыцца. Калі не пашанцавала, віншую, ты — Каця, то-бок я.

Адразу пасля восеньскіх вакацый я без   усяля- кай прычыны еду ў лагер. І яшчэ больш нечакана вяртаюся адтуль пасярод змены. Па мяне прыязджае дзядзька Жэня, кіроўца з мамінай працы, і гэтак па- даросламу кажа пра вострую неабходнасць, шчырае спачуванне і што «ўсё да лепшага». На ўездзе ў горад мы прытарможваем каля кветкавай крамкі. Не заглушыўшы рухавік, дзядзька Жэня бяжыць да зі- хатлівага вагончыка і праз хвіліну вяртаецца з букетам чырвоных руж.

• -Якія прыгожыя! А каму гэта? — пытаюся.
• -Гэта тваёй маме, — адказвае ён, нацягваючы ўсмешку, і кладзе іх на пасажырскае сядзенне.
• А-а-а, — цягну кемліва, дакладна ведаючы, што дзень народзінаў у яе толькі праз тры з паловай ме- сяцы.
  

На ўсялякі выпадак звяраюся з каляндарыкам і зусім не дзіўлюся сваёй рацыі. Пералічваю бутоны — сорак штук… Сплюшчваюся да памераў тэніснага мячыка і рэшту дарогі баўлю, зарыўшыся тварам у далоні.

Я ўздымаюся па лесвіцы. Трошкі шпарчэй, чым звычайна. Хачу як мага хутчэй упэўніцца, што ўсё гэта жарт. Але ў пралётах паміж паверхамі раблю адзін лішні крок. Запавольваючыся, тапчуся паміж пятым і маім паверхамі. Кшталту шнурок папраўляю.

Там жа сустракаю жанчыну з чорнай павязкай на галаве. Яна пакідае мне свой стомлены погляд і, прыкрываючы рот рукой, паскарае крок. Я не куру, але на апошніх прыступках ужо задыхаюся. Дзверы ў кватэру адчыненыя. Трое мужчын выпіваюць проста на пляцоўцы. Людзі, якіх я не ведаю, глядзяць на мяне са спачуваннем. Не таму спачуваеце, шаноўныя, лепей бы абутак знялі. А раптам усё гэта напраўду, і мамы больш няма? Шэсць, пяць, чатыры, тры, два, прыйшла.

Яна ёсць.

Я бачу яе ў залі, у вялікай скрыні, прыбранай. Святло запалена ва ўсіх пакоях. Людзі, людзі, чужыя людзі. Не ведаю, у які пакой ісці. Паўсюль чужыя. Цётачка Лёля бярэ мяне пад локаць,   хоць звычай- на мы ходзім з ёю за ручку, як блізкія сяброўкі. У кватэры не падмяталі два тыдні. Засохлыя хлеб- ныя крошкі засядаюць паміж пальцамі і балюча драпаюць скуру.

Кветкі займаюць адведзенае ім месца каля ма- міных ног, я — на зэдліку каля яе галавы. Усё. Скур- чваюся да памеру дзірачак у яе вушах. А ў іх такія сціплыя завушніцы…

Мыскі маміных лакіраваных чаравікаў тырчаць строга ўгару. Сядзець на зэдліку няёмка. Але пераса- джвацца на канапу яшчэ больш няёмка. Усе, здаецца, утаропіліся на мяне. «Падумаюць яшчэ — пястуха знайшлася», — папракнула я сама сябе і заёрзала, нібыта ад гэтага руху мулкая сядушка мусіць стаць мякчэйшай.

Я кранаю Лёліну руку, яна халодная, але не ле- дзяная. А мама ледзяная. Гэта бачна па ейным твары, ён бясколерны.

Не, гэта не мама. Маёй мамы больш няма.

На кухні нешта пабілася. Мабыць, мой любімы кубак.

• -Калі ж усё гэта скончыцца? — Пытанне Лёлі не да мяне.

Мама маўчыць. Лёлі давядзецца даваць рады самой, яна цяпер за старэйшую.

• -Дай знак, — прашу я, і мама прыадплюшчвае правае вока.

Яна падобная да лялькі, якую няправільна па- клалі спаць.

Лёля ўстае ды ідзе збіраць аскепкі. Цяпер за старэйшую я, таму збіраюся нічога не рабіць з вокам, хоць маме, напэўна, нязручна. Да яе падыходзіць нехта чужы і з усяго маху кладзе на павека манетку. Шчылінка знікае, у яе свеце зноў беспрасветная цемра.

— Ідзі паспі, — кажа мне гэты чужы.

Я іду ў свой пакой, але не магу прыгадаць, як гэта — класціся спаць, таму кладуся ўпоперак ложка проста ў вопратцы.

Устаю. Выключаю святло. Кладуся.

Устаю. Запальваю лямпу. Зачыняю дзверы. Прыад- чыняю дзверы.

Сядаю на крэсла. Кладу галаву на стол. Драмлю.

Сплю. Прачынаюся. Сплю. Прачынаюся.

Я ў ложку. У маім сусвеце таксама беспрасветная цемра. Навошта згасілі лямпу? Засынаю.

Прачынаюся. У акне заўтрашні дзень. Ён шэры і крывы. Не хачу яго жыць. Хачу, каб усё хутчэй скон- чылася. Але ніхто не пытаецца, чаго я хачу. За дзвярыма крокі, размовы: шэптам, рыпам і на поўны голас. Сёння закапаюць маю маму.

— Выносім! — камандуе Лёля.

ДЗЕНЬ НАСТУПНЫ І ДА ДЗЯВЯТАГА

Тыя дні, калі мне нічога не тлумачаць

Цяпер я пад наглядам цётачкі Лёлі ды яе мужа Эдзіка. Дзяцей у іх няма. Са мной ім, напэўна, па- шанцавала. Лёля старэйшая за мяне на дзесяць га- доў. Не ведаю, як так атрымалася: ці то я нарадзіла- ся позна, ці то яна. Яна б магла быць мне сястрой, і нічога, што другі раз замужам. «Ва ўсіх свае неда- хопы», — я чула, так сказалі ў адным фільме. У Лёлі сваё жыццё, яна вучыцца на гісторыка і працуе аген- там у турфірме. Таму яе часта няма дома. Дакладней, амаль ніколі няма дома. А я толькі дома і ёсць. Таму

так і атрымалася, што ў мяне цяпер толкам анікога няма. Апроч гэтага самага дома.

Мы з Эдзікам сядзім у мамінай спальні на яе ложку тварам да акна. У мяне процьма пытанняў, але я маўчу, чакаю, што Эдзік зараз засмяецца і скажа, што гэта ўсё жарт, і я магу нарэшце ісці ў вітальню сустракаць жывую і здаровую маму.

• -Ёй так лепш. Прынамсі, яна больш не па- кутуе, — замест гэтага кажа ён.

Не магу пагадзіцца з Эдзікам, таму што не зусім разумею значэнне слова «пакутаваць». Ніколі не па- кутавала настолькі, каб размаўляць пра гэта.

• -Гарантуеш? — перапытваю.
• -Вядома ж, — адказвае ён голасам серыяльнага акцёра.

А вось я — не. Па-першае, таму што не ўпэўнена, што ёй лепш. Калі б яна сігнал які падала — тады іншая рэч. Па-другое, так дакладна не лепей мне, гэта жалезна і без усялякіх знакаў. Вядома, цяпер я магу браць маміны ўпрыгожанні, бігудзі, тушы і ўбірацца ў яе сіні халат. Толькі ўсё гэта не радуе. Я гатовая аддаць гэта каму заўгодна, няхай толькі вернуць маму.

• -Хочаш, дыяфільм увечары паглядзім? — пытаецца Эдзік.

Ківаю ў адказ і ўяўляю, як мы будзем класці адна на адну вялікія ветэрынарныя энцыклапедыі і грувасціць на іх дыяпраектар. Люблю такія вечары.

А яшчэ ў мяне ёсць бабуля Маша, дакладней, гэта я ў яе маюся. Бабуля жыве за горадам. Вось яе

дом, а тут — ускраіна горада з акружной дарогай. Дзядзька Эдзік яе паважае, таму пры любой магчымасці вязе мяне да яе і пакідае надаўжэй.

• -Прыеду праз гадзіну, — кажа ён, закрываючы далонню мікрафон тэлефона, працягваючы слухаць скаргі чыйгосьці гаспадара.

Эдзік — ветурач.

• -Праўда-праўда? — перапытваю, ставячы броўкі

«а-ля Фунцік».

Ён застывае з грымасай Жалезнага Чалавека і махае бабулі каля дзвярэй.

Эдзік прыедзе позна ўначы, праз палову сутак пасля жалезабетоннай абяцанкі. Спрасонку забудуся надзець шкарпэтку, забраць з-пад падушкі школьны сшытак з вершам на заўтра і сказаць бабе Машы

«дзякуй». Затое яна абавязкова ўспомніць пакласці мне «ссабойку» з гарачага плову і бліноў з варэннем. І нават не падумае, што ні таго, ні іншага я не з’ем.

• -Еш, унучачка, добра, — гукне яна ўслед.

А я так   і   не   прызнаюся   ёй,   што   нясмачна. А яшчэ не папракну Эдзіка за спазненне і нават ус- тану ў школу з будзільнікам.

• -Толькі не кідай мяне ў цярновы куст, — двац- цаць восьмы раз скажа Эдзік голасам пітона.
• -Цярновы куст — твой дом, — адкажу я голасам фрокен Бок.

І мы паедзем дахаты, усміхаючыся начной дарозе і туману, які ні трохі не перашкода майму паўночна- му шчасцю.

ДНІ АД ДЗЯСЯТАГА

ДА СТО СОРАК ЧАЦВЁРТАГА

Калі я трохі сваволю на падаконні пасля ліста да Бога і мяне адмыслова «забываюць» у бабулі

Вось і зіма надышла. Калі падлогі памытыя, а люстэркі працёртыя, здаецца, што вакол анічога не змянілася. Мяцёлка, пантофлі, апалонік, рондалі, гузікі, бігудзі, запалкі, дыяпраектар — усё-ўсё на сваіх месцах. У кватэры, як выявілася, так прасторна, а я ўсё адно задыхаюся ў цясноце пакояў. Макаўка гала- вы нібыта падпірае столь. Адна аддуха — акно ў маім пакоі. Бачны лясок, дзе цяпер мама, і шэры будынак выканкама, дзе яе здымак на дошцы гонару вісеў, колькі сябе памятаю. Але акно, як назло, закупора- нае. У шчылінах паміж рамай і шыбамі мае старыя шкарпэткі, дзіравыя капронавыя калготкі, падраныя на кавалкі прасціны, і ўсё гэта замуравана пад двума слаямі папяровага скотча. Паветру не пакінулі шанца.

Лёля хуценька запісала мяне ў сіроты. Гэта значыць, што я патраплю ў праграму і з першай вясновай групай паеду ў Італію.

У першы дзень новага года я атрымліваю сваю першую скрынку з гуманітарнай дапамогай.

• -Куды мне зараз падзець гэты набор   расчо- сак? — пытаюся ў бабулі Машы, калупаючы яе чар- говую навінку — мяса-вугалькі ва ўласным попеле.
• -Затое цяпер у цябе ёсць набор каляровых нітак. Дый іголкі. — Бабулі даспадобы, што я пачала вучыцца вышываць.
  

І ўсё ж гэтая скрынка была не простым наборам карысна-бескарысных драбніц. Было ў ёй штосьці та- кое, што ператварала маё сіроцтва ў прывілею. Няхай і на кароткія гадзіну-паўтары. Партатыўнае радыё. Цяпер я часта слухаю яго і клапатліва паліваю как- тусы ды фіялкі, якія мама перасадзіла летась. Мне падабаецца мацаць шурпатыя лісткі, насаджваць на голкі пальцы, адрываць і выдзіраць. Я адзначаю ў нататніку, калі і што цвіце і адцвітае, высыхае і гніе. Фіялка з фіялетавымі кветкамі — мая ўлюбёная. Яе заліваю да краёў. Падаконне спрэс застаўлена лакіраванымі зялёнымі вазонамі — такія ёсць амаль ва ўсіх маіх сяброў. Дакладней, былі. Дакладней, былых сяброў. Цяпер у класе і ў двары я персона нон грата, таму што сірата, хоць і з радыё. І кветкі таксама сіроты, бо я не гаспадыня ім, а так, апякун. Напісала ліст да Бога. Апавяла пра сябе, спытала пра адвечнае, паскардзілася на бытавое, папрасіла неабходнае. У дваццаць першы снег знайшла адказ у хрустальнай салатніцы ў шафе.

«Дарагая Кацярынка! Вельмі рады, што ты напісала. Пажаданні твае я зразумеў, па магчымасці выканаю іх. Ты малайчына, што стараешся добра вучыцца. У некаторых выпадках гэта можа спатрэбіцца. Праўда, не заўсёды. Галоўнае — гэта навучыцца быць здаровай. Ты пішаш, што табе ба- ліць спіна. Можа, проста носіш цяжкі заплечнік усё болей на адным плячы? А як ты сядзіш за партай? А пішаш як? Сачы за паставай, не чытай лежачы. Часам спіна баліць, калі навальваецца туга і маркота. Трымайся бадзёра, ты ж добры чалавек. Выкінь з галавы непакой. Цябе ўсе любяць».

І подпіс: «Дзед Мароз».

Ага, значыцца, ён існуе!

Усё яшчэ зіма. Падаконне пустое. Вольнае ад жывога. Фарба там-сям закруцілася, там-сям аблупіла- ся ўшчэнт, агаліўшы драўлянае нутро. Цяпер яно прыстанак для слядоў і сведак майго існавання: старых жвачак, высахлых кузурак, плям ад разлітай гарбаты. Я аддзерла скотч, выкінула старызну — няхай свішча з усіх дзірак. Бывае, разнасцежу акно і прагна дыхаю: марозам, смогам, нянавісцю. Душуся крыўдамі. Звешваю ўніз галаву, плюю і плачу. Рассыпаю валасы і надзеі і ніяк, ну ніяк не магу змірыцца. Альбо лезу ў фортку, як на эшафот, дыхаю часта і хрыпла.

Дайшла да дзверцаў драўлянай цэркаўкі на ўзгорку паміж шматпавярховікаў. Сцяжынка да яе клапатліва пачышчаная ад снегу. Пытаюся ў прыхаджанкі пра сэнс смерці. Яна на ўзрост мой з дакорам ківае, з пакорлівасцю — на дасведчанасць Госпада яе. Кажа мякка, як мама, і безапеляцыйна, як вядоўца навін. Але ці мае значэнне, што гэта хлусня, калі камусьці ад гэтага лягчэй? Прыступ кашлю валачэ мяне на вы- хад. З’язджаю з горачкі на кавалку забытага кімсьці кардону — хочацца як найхутчэй спыніць ныццё ў лёгкіх. Хутчэй у сумёт. І да д’ябла стэрыльна чыстую сцежку.

Ледзь дачакалася вясны. Шыба вымытая, акно разнасцежанае. На стале прыбрана. Стаю на падакон- ні, трымаюся за карніз. Апранулася прыстойна: ваў- няныя ласіны, Лёлін стары паласаты швэдар, шама- ціць танцавальная спадніца. Басаногая. Ногі стынуць, рукі нямеюць, мамы няма, Бога, відаць, таксама.

Адзін крок, і я сярод здохлых фіялак. У мокрай, прыцярушанай попелам зямлі.

…секунда, і…

…чорнае крыло штурхае мяне ў азяблы пакой. Яшчэ адна — і я падаю ніц на азызлую падлогу. Хвіліна — што моцы чапляюся за ложак, радыятар, падаконне. Гляджу ўніз. Чорнае крыло распрастала- ся на асфальце, нібы нехта вывернуў туды бочку з гудронам. Яно ляжыць нерухома паміж дваровым кветнікам і сцяной дома. Не бачу дэталей: слёзы цякуць ручаямі, паліваючы, заліваючы, хвошчучы. І я патанаю, разрастаючыся да памераў сябе самой.

Не трэба апладысментаў — усяго толькі пералом рабра. Цяпер я ў школу хіба ручку і сшыткі ў папцы нашу — берагу спіну. Дый віншаваць няма з чым — пра жыццё я па-ранейшаму нічога не ведаю.

Пасля гэтага выпадку мне ніхто нічога не ска- заў, адно толькі Лёля тэрмінова з’ехала ў тур на цэлы месяц, а Эдзік пакінуў мяне ў бабулі на тры тыдні, хоць мы дамаўляліся на адзін.

Бабуля мяне бадай што не чапала. Заданняў толькі — моркву з пограба прыносіць і фасолю замоч- ваць, часам варэнне да бліноў ды аладак абіраць, калі хачу. Здавалася б, мілата ды раскоша. Але якое там. За брамку нельга, бабуля ўвесь час кудысьці ходзіць, то ў хаце тупае, то на дварэ. А вечарамі такая ціша, што даводзілася песні самой сабе спяваць або размо- вы з казуркамі весці.

• -Ты б кніжку пачытала, — увесь час падбухтор- вае мяне бабуля.

(3 оценок, среднее: 3,67 из 5)

Загрузка…