Мария Мучинская

Отрывок из сатиры “Бывала рознае”      

1. РЫБА З ЛЕСУ

Йду дамоў, крыху падпiўшы,

Ды бурчу сабе пад носам.

Жонка рыскае, як мышы,

Разглядае край адкосу.

— Глянь, Васiлю, тут жа можна

Зняць адкос, ён невялiчкi?

Сэрца ёкнула трывожна — 

Незнаёмае ў аблiччы!..

Засвяцiўся твар у жонкi — 

У спаднiцы Астап Бэндар.

Адвяла мяне ў старонку

Ды такi загнула крэндзель:

— У нас будзе многа рыбы,

Паспрабуеш, вельмi смачнай, 

Мы адвернем толькi глыбы. 

Махiнатар – не iначай!..

Цягне жонка мяне ў хату — 

Рыба ёсць i медавуха!

— Будзе ўлоў у нас багаты,  

Мне Iгнась шапнуў на вуха.

Рыбы пах казычыў нос мне.

Жонка кажа: «Ад Iгнася,

Мы таксама склеп напоўнiм,

Толькi трошкi пастарайся.»

Аблiзаў я нават пальцы, 

Рыба смачная на дзiва.

Ды цвярозы розум страцiў,

Агарнуў азарт нажывы.

— У баку, якi вышэйшы,

Пачалася ўжо паводка.

Трэба нам прарыць траншэi,

Шлях у склеп даць!

                           — Iдыётка!..

Ты, з курынымi мазгамi,

Бульба там i ўсе засолы!..

— Абiбока, я рукамi

Ўсё падвесiла да столi.

У Iгнся каля печкi

Павадзь рыбы з пуд нагнала,

Ну, а мы, як дзве авечкi,

Толькi й маем – кусок сала.

Перасохла ў маiм роце,

Зранку пiў – цяпер хiстае.

Я за лом, ужо ў рабоце,

Веру – «заўтра» стане раем.

Не заўважыў як сцямнела,

Ледзь дапоўз я да пасцелi.

З непрывычкi ныла цела,

Толькi думкi сэрца грэлi.

Сплю, як дзед пяньку прадаўшы,

Нарабiўся – гудзяць плечы.

Сню, што маю ў сябе плаўнiк

Ды плыву да сваёй печы.

Жонка тузае: «Васiлю,

Уцякаем хутка з хаты.

Што ж з табой мы нарабiлi?

Уратуй, Гасподзь! Дай рады!..»

Землятрус пад нашым домам,

Хвалi бъюць – яго калыша.

Цiха розум, як вядома,

Шэпча мне: «Няма жылiшча.»

I нi рыбы, i нi даху —

Казка Пушкiна, няйначай.

Розум свой трасу ад страху:

«Дзе ты быў, што не прадбачыў?»

— Прадаваў я нашу рыбу,

Ды падлiчваў нашы грошы.

Што цяпер, мяне на дыбу?

Разам селi мы ў галёшы.

Паглядзiце, скуль вадзiца?

Там ракi няма ў памiне!..

-Ну! Iгнась! А я —  дурнiца, 

Так правесцi на мякiне…

 — Гэта зайздрасць i нажыва

Абвялi нас, як пдлеткаў…

Хата наша закружыла — 

Але добрая паветка.

Дубiнцы* заўсёды «кошку»

Знойдуць там, дзе нават пуста.

Паглядзяць з другога боку,

Iм без жартаў вельмi гнусна.  

*ДубiнцЫ – гэта людзi, якiя жывуць у вёсцы ДубiнА Валожынскага раёна Мiнскай вобласцi, дзе праходзяць святы «Дубiнскiя жартачкi».

1. ДУБIНУ НЕ ПРАВЯДЗЕШ

Я карову падаiла,

Прыкарнула вечарком.

Тут суседачка па шыбах

Барабанiць кулаком:

-.Паднiмайся i паслухай:

МАю вестку з першых рук!

Сабiрай у торбу!.. Мухай!

Цыганоў прыняў Хаўрук.

Заўтра зранку варажэя

Ўсё раскажа , як кiно,

Мне казала цётка Гэля:

— Чула ў Сугваздах*, даўно».

—  Што бярэ яна за плату?

 — I адзенне, i кумпяк…

Хто што мае толькi ў хатах —

Прыме ўсё ад бедалаг.

—  Ой-ё- ёй! А што тут лепей?..

—  Не скупiся, не грашы!

—  Аднясу, што ёсць у склепе,

За спакой сваёй душы!..

Вёска гучна загудзела,

Сала, жыўнасць, кумпякi – 

Што паесцi не паспелi,

Да цыганкi валаклi.

Вось назаўтра штурханiна,

Кожны цiсне, каб хутчэй.

—  Прапусцiце цётку Нiну — 

Пагубляла ўсiх курэй!

 Хто пакраў – цыганка  скажа.

Можа гэта й не каршун,

 А зладзей якi прадажны,

Абiбока ды iлгун?

Тут Хаўрук выходзе ў масцы,

Пчол сабраўся даглядаць.

— Вам, канчанцы* i баярцы*,

Тут чаргу не дачакаць.

Завiтаць прашу, арлоўцы*, —

Хопiць часу на ўсiх вас.

Грошы, кужаль i чырвонцы — 

А вам праўда на заказ.

Страхаў поўная Гануся

Пазiрае праз акно.

Да цыганкi рвецца Люся

З языком, як памяло.

Свае вушы, як лакатар,

У памеры з галаву,

Цiсне ў дзверы зранку запар – 

Будзе казка на яву.

Знаць Гануся вельмi хоча

Пра паходы мужыка,

Але  ўтойвае, што нонча

Мела ў хаце хлапчука.

Нечакана —  муж з базару,

Ледзь уцёк той кавалер –

Тоiць Ганя гэту справу,

Як схаваць яе цяпер?

Каб нiхто не змог падслухаць

Ды данесцi мужыку,

Каб сям`я — нi сном нi духам,

Каб пра здраду – нi гу-гу?

Адышлася толькi Люся,

А Гануся тут як тут:

— Я, суседка, падзiўлюся

На цыганскi гэты цуд.

На нагах, як бы iз ваты,

Шуганула праз парог –

Хоць бы Люся, хлус чубаты,

Не вярнулася, дай Бог.

Ля калыскi каля печкi

Дзiцянё качаў цыган,

А цыганчыны славечкi

Малявалi ўвесь падман.

Ганя цiха папрасiла:

«Дзе мужык праводзiць днi?»

I пачула: 

«Ёсць прычына,

Рогi стаў —  i не адны!»

Слёзы Ганну ахапiлi,

За кахлянкай* быў ручнiк –

Там Хаўрук сядзеў так мiла,

Як убачыў — з твару знiк.

Увесь час пра ўсiх на вуха

Цыгану шаптаў сусед,

Ну, а той уважна слухаў,

Ды спяваў за iм услед.

Затраслася ў злосцi Ганька,

Ухапiла там дзяркач:

 — Цi малiўся спазаранку,

Акаянны ты крумкач?!

Расчынiлiся ўсе вокны,

Выляталi цыганы,

А Хаўрук — праз сад, дзе пчолы…

Не пазналi — упяклi.

Ён схаваўся за гасцiнцам,

Прыпаўзаў на ноч  у дом,

Тры дзянёчкi ў баразнiцах,

У бульбянiку —  вужом.

Пакуль людзi ўсе пажыткi,

Што плацiлi цыганам,

Разбiралi… Яшчэ прытка

Люд суседнi ўсё празнаў.

Прыскакалi i шукалi,

Дзе схавана iх дабро.

У калысцы лялька ў шалi

Весялiла заадно…

А цыган кабылу шпарка

Гнаў праз лес, каб не знайшлi.

 — Ну, —  казаў нам стары Саўка, —

Не чапайце Дубiны!

• ДубiнА i Сугвазды – гэта назвы вёсак у Валожынскiм раёне Мiнскай вобласцi.
• Канчанцы, баярцы i арлоўцы –  так называюць людзей, якiя жывуць у розных частках вёскi Дубiна, што цягнецца больш за чатыры вярсты.
• Кахлянка – гэта мясцовая назва печкi, абкладзенай кафляй.

1. ВАМ КУДЫ?..

Шпаркiм крокам за размовай

Паспяшалi на вакзал.

Вецер з лiсцяў каляровых

Нам манiстаў нанiзаў.

Не суняць маю сяброўку,

Льецца рэчка з яе слоў:

— Сэрца цягне, мяне зноўку,

Да матулiных вуглоў.

Я бiлет бяру адразу

Ў Маладзечна i назад.

Бо шкадую вельмi часу, — 

Слоў пасыпаўся каскад.

Я маўчу, бо нават слоўца

Цяжка ўставiць у папад,

А яна, як на вярбоўцы,

За бiлет туды – назад.

За гаворкай вельмi хутка

Апынулiся ля кас.

Несцiхана, як зязюлька,

Паўтарае раз за раз.

На пытанне: «Куды ехаць?»

Ёсць адказ: «Туды – назад!»

Для мяне – гэта пацеха,

Для касiра —  снегапад.

Так хвiлiна за хвiлiнай

Набiраюць яны тэмп.

Крыкi льюцца, як лавiна,

Бы дуэт чытае рэп.

— Куды ехаць? – вас пытаю.

— Мне туды-назад, —  адказ.

Быццам рэха ў нашым гаi

Стракатала соты раз…

У чарзе ледзве не бойка, 

Не да жартаў – шум арды.

А сяброўка вельмi стойка:

—  Мне назад вось i туды.

Ля мяне «бушуюць хвалi».

Прыпынiла я свой смех: 

— Ў Маладзечна ёй – не дАлей, – 

Раскусiла iм арэх.

Разгубiлася дзяўчына

Не вядзе са мной размоў.

—  Зразумей, што з Дубiны я,

Жарт смачней нам пiрагоў.

Развiталiся з ёй дружна,

Ды забавам не канец.

На аўтобус баба Нюша

Дабiвалася бiлет.

— Мне да «Могiлак», дачушка,

Месца там мне прытрымай,

Пачасаў касiр макушку:

— Не папасцi з вамi ў рай.

Хтось параiў з пасажыраў: 

— Не патрэбен там бiлет.

Яшчэ можна i пажыць Вам,

Упрыгожыць гэты свет.

А ля касы танец з шабляй,

— Мне да «Могiлак» якраз.

— Як дастукацца да бабы,

Ды здаровы мець адказ?

I начальнiк, i касiры

П`юць сардэчнiкавы чай,

Заклiкаюць у эфiры,

Па сто раз, як папугай:

— Можа знае хто кабету,

Дзе ёй «Могiлкi» знайсцi?

Побач скокi, менуэты,

Хтось крычыць: «Аддам канцы!».

Люд ад смеху на падлозе,

Толькi бабка, як салдат,

Як усе, я ў той жа позе,

Трэба ўспомнiць, ды наўрад?

Многа людцаў – край вялiкi,

Дзесцi бачыла яе!..

— Вы напэўна вось з ЮрздЫкi*?

Твары гужам ў галаве.

— З тых краёў, вось дзякуй, дзеткi,

Я з палудня iм дзяўбу,

А яны, вунь, п`юць таблеткi,

Абвiняюць наляту.

Як не ведаць наш прыпынак?

Мне бiлет да «Могiлак»,

Не даюць мо з пяць гадзiнак,

Бач, пытаюся не так.

Ды сапраўды, вельмi дзiўна,

Як не ведаць Дубiну?

Жарты, быццам летам лiўнi,

Смехам рушаць цiшыню.

• Юрздыка – так называюць частку вёскi Дубiна, Валожынскага раёна.